جایگاه علم تاریخ در طبقه‌بندی علوم توسط اندیشمندان مسلمان (از خوارزمی تا ابن‌خلدون)

author

ناصر صدقی دانشگاه تبریز

Abstract:

پرداختن به جایگاه و منزلت علم تاریخ در طبقه‌بندی‌های رایج علوم در نزد مسلمانان و معضلات و مسائل فراروی آن، مسئله پژوهش حاضر را شکل می‌دهد. حکما و فلاسفه که قائل به اصالت علوم و دانش‌های عقلی بودند، تاریخ را به عنوان علم نپذیرفتند. فقها و علمای دینی هم درباره جایگاه علمی تاریخ، دو موضع متفاوت اتخاذ کردند؛ غالب فقیه‌مورخان تاریخ را به لحاظ برخی ویژگی‌های موضوعی، روشی، فایده‌مندی و غایت در زمره علوم نقلی مربوط به شریعت قرار داده‌اند. طیف دیگر، تاریخ را به لحاظ موضوعی و فایده‌مندی، در مجموعه علوم غیردینی و مربوط به ادبیات قرار داده‌اند. ادیب‌مورخان هم به تناسب ارزش‌ها و موقعیت اجتماعی خودشان، تاریخ را به لحاظ موضوعی در زمره علوم ادب و از حیث فایده و غایت، از جمله دانش‌های خدمتگزار اهل سیاست و قدرت قرار داده‌اند. برخی مورخان صاحب فکر و دغدغه، همچون ابن خلدون نیز با درک چنین وضعیت بغرنج معرفتی و روشی حاکم درباره جایگاه علم تاریخ، تلاش کرده‌اند برای تاریخ به عنوان یکی از دانش‌های اجتماع انسانی، موضوع و روش‌های مستقل و متعلق به خود تعریف کنند. اقدامی ارزشمند که در کانون فهم و توجه مورخان و اندیشمندان متأخر قرار نگرفت و همچنان تفکرها و سنت‌های پیشین درباره جایگاه علم تاریخ استمرار یافت. به طوری که در نزد مسلمانان تا عصر جدید، تاریخ به لحاظ موضوعی و روشی در بین علوم دینی و ادبی و از حیث فایده‌مندی به عنوان علم خدمتگزار علایق و ارزش‌های اهل شریعت و سیاست باقی مانده است.

Upgrade to premium to download articles

Already have an account?login

similar resources

جایگاه علم تاریخ در طبقه بندی علوم توسط اندیشمندان مسلمان (از خوارزمی تا ابن خلدون)

پرداختن به جایگاه و منزلت علم تاریخ در طبقه بندی های رایج علوم در نزد مسلمانان و معضلات و مسائل فراروی آن، مسئله پژوهش حاضر را شکل می دهد. حکما و فلاسفه که قائل به اصالت علوم و دانش های عقلی بودند، تاریخ را به عنوان علم نپذیرفتند. فقها و علمای دینی هم درباره جایگاه علمی تاریخ، دو موضع متفاوت اتخاذ کردند؛ غالب فقیه مورخان تاریخ را به لحاظ برخی ویژگی های موضوعی، روشی، فایده مندی و غایت در زمره عل...

full text

سرچشمه های فلسفه علم در آثار اندیشمندان مسلمان

full text

جایگاه تاریخ و فلسفه علم در تربیت معلم فکور علوم

برنامه‌های درسی کنونی معلمان علوم در ایران، به دلیل تأثیر گرفتن از رویکردهای دیسیپلین محور در آموزش علم و نیز درگیر نکردن تعلیمات تربیتی با محتوی تدریس، از تربیتِ معلمانی فکور عاجز است. در این مقاله ضمن تصریح این دو اشکال جدی، از نوعی دانش جدید در تعلیمات این معلمان سخن گفته میشود که در صورت ورود به برنامه درسی، می‌تواند این خلأ را از بین ببرد. این دانش جدید که «تاریخ و فلسفه علم» نامیده میشود...

full text

جایگاه تاریخ و فلسفه علم در تربیت معلم فکور علوم

full text

جایگاه تاریخ و فلسفه علم در تربیت معلم فکور علوم

full text

نقدی بر دیدگاه «رئالیسم مفهومی خلاقانه» در کتاب «روش‌‌شناسی علوم انسانی نزد اندیشمندان مسلمان»

هدف از مطالعه حاضر، نقد «رئالیسم مفهومی خلاقانه» به عنوان مدلی روش شناختی از علم اسلامی است. این مدل، ساختار علم متداول، در قَوارۀ مدرنیته و پسا مدرنیته، را نمی‌پذیرد و ساختار جدیدی از علم، متناسب با جهان بینی اسلامی را، در قالب یک پارادایم ارائه می کند که در صدر آن، اصالت جهان بینی و سنّت های لایتغیّر الهی قرار دارد. از محاسن این پارادایم، تخصیص مخزن علم، نزد پروردگار عالَم، برخورداری از یک سلسله ...

full text

My Resources

Save resource for easier access later

Save to my library Already added to my library

{@ msg_add @}

Journal title

پژوهش های تاریخی

volume 8 issue 2

pages 21- 34

publication date 2016-06-21

unfollow

{@ msg @}

By following a journal you will be notified via email when a new issue of this journal is published.

Keywords

طبقه‌بندی علوم علم تاریخ فایده‌مندی شریعت سیاست اندیشمندان مسلمان

Hosted on Doprax cloud platform doprax.com